Âm nhạc - một ngôn ngữ không lời, nhưng lại có khả năng chạm đến những cung bậc cảm xúc sâu kín nhất của con người. Không chỉ có tác động mạnh mẽ đến tâm trạng, âm nhạc còn ẩn chứa những ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của não bộ. Vậy, âm nhạc và não bộ có mối liên hệ như thế nào? Hãy cùng khám phá điều đó trong bài viết dưới đây.
Âm nhạc - thứ công cụ khiến cuộc sống trở nên dễ dàng hơn
Âm nhạc có một vai trò quan trọng không thể phủ nhận trong cuộc sống con người. Một số lý do sau sẽ trả lời cho câu hỏi tại sao âm nhạc lại quan trọng đến vậy.
Âm nhạc - Lối thoát cho cảm xúc
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Montreal đã phát hiện ra rằng, khi chúng ta nghe nhạc vui tươi, não bộ sẽ tiết ra nhiều dopamine - một chất dẫn truyền thần kinh mang lại cảm giác vui vẻ và phấn chấn. Điều này giúp giảm căng thẳng và tạo ra một tâm trạng tích cực.
Mặt khác, âm nhạc buồn cũng đóng góp nhỏ trong việc giải tỏa những cảm xúc tiêu cực như buồn bã và lo âu. Nhờ vào khả năng kích thích hệ thống limbic trong não - khu vực chịu trách nhiệm cho cảm xúc và trí nhớ, âm nhạc có thể tạo ra một không gian cho chúng ta để chia sẻ và đồng cảm. Nghiên cứu của Đại học Helsinki ở Phần Lan đã chứng minh rằng việc tiếp xúc với âm nhạc có thể giúp điều chỉnh tâm trạng, giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Âm nhạc - Nâng cao trí tuệ
Theo nghiên cứu của Đại học California, Irvine, việc nghe nhạc cổ điển chỉ trong 10 phút trước khi học đã giúp học sinh ghi nhớ bài tốt và tập trung cao độ hơn. Điều này cho thấy rằng âm nhạc có khả năng kích thích não bộ và tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc học tập.
Nghiên cứu của Đại học York ở Vương quốc Anh cũng đã chỉ ra rằng âm nhạc có khả năng cải thiện trí nhớ không gian và khả năng học ngôn ngữ. Đặc biệt, âm nhạc không lời được cho là có khả năng lọc bỏ tiếng ồn xung quanh, giúp ta dễ đi vào trạng thái nghiêm túc và làm việc hiệu quả hơn trong môi trường ồn ào.
Âm nhạc - Nhịp đập của cộng đồng
Âm nhạc không chỉ là một loại nghệ thuật, mà còn là một sợi dây vô hình kết nối con người, xóa nhòa ranh giới về văn hóa, ngôn ngữ và địa lý. Nó là tiếng nói chung của cộng đồng, là cầu nối giúp ta hiểu biết và chia sẻ với nhau những giá trị tinh thần cao đẹp.
Âm nhạc có khả năng kích thích hormone oxytocin - hormone tình yêu, giúp con người cảm thấy gắn kết và yêu thương nhau hơn. Nghiên cứu của Đại học Oxford ở Anh đã chỉ ra rằng âm nhạc có thể giúp tăng sự đồng cảm và hợp tác giữa mọi người.
Âm nhạc - Kích thích khả năng vận động
Với nhịp độ cao và âm nhạc phù hợp, người tập thể dục có thể cảm thấy khích lệ và hứng khởi hơn trong quá trình tập luyện.
Theo nghiên cứu của Đại học Sheffield Hallam ở Vương quốc Anh, vận động viên nghe nhạc thường có xu hướng hoàn thành bài tập tốt và có cảm giác hăng hái hơn. Âm nhạc có thể tạo ra một loạt các cảm xúc tích cực như phấn khích, tự tin. Từ đó giúp tạo điều kiện lý tưởng cho việc tập luyện thể chất.
Ngoài ra, những nghiên cứu khác cho thấy nghe nhạc với nhịp độ nhanh có thể kích thích hệ thống thần kinh và tạo ra sự kích động trong cơ bắp. Điều này giúp cải thiện sức mạnh, sức bền và sự dẻo dai trong quá trình tập luyện thể thao, đồng thời tạo ra một trạng thái tinh thần tích cực để thúc đẩy hiệu suất vận động.
Âm nhạc và bộ não - Các đối tượng được nghiên cứu chuyên sâu
Đề tài về mối quan hệ giữa âm nhạc và não bộ đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, tâm lý học, chuyên gia sức khỏe và những người làm âm nhạc. Mục tiêu chính của việc nghiên cứu là xác định các tương quan não bộ cụ thể chịu ảnh hưởng hoặc bị thay đổi do sự tương tác của con người với âm nhạc.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng âm nhạc ảnh hưởng đến não bộ của chúng ta từ khi còn nhỏ. Khi nghe nhạc, nhiều phần của não hoạt động, bao gồm cả khu vực liên quan đến nghe và cảm nhận âm thanh cũng như việc điều chỉnh cơ thể. Một số nghiên cứu bạn có thể tham khảo như Brattico (2006); Allen (2017); Furukawa (2017); Bashwiner and Bacon (2019).
Một số bài phân tích khác cũng đã chỉ ra mối quan hệ mạnh mẽ giữa âm nhạc và sự phát triển của các tế bào thần kinh, cho thấy sự liên kết chặt chẽ của chúng với chức năng não của con người thông qua nhiều phương pháp hình ảnh não.
Ví dụ, nghiên cứu của Lin(2010), Cross và Fujioka (2019) sử dụng EEG/ERP; Donnay (2014) sử dụng fMRI; Chacon-Castano (2017) sử dụng MEG; Moore (2014) sử dụng DTI; Sluming (2002) sử dụng Voxel-based Morphometry. Điều này cho thấy dù có nhiều các tiếp cận nghiên cứu khác nhau, nó vẫn dẫn đến kết luận chung là có sự tương tác qua lại giữa âm nhạc và não bộ.
Nghiên cứu thực nghiệm về âm nhạc và não bộ trẻ em
Nghiên cứu nói về cách âm nhạc ảnh hưởng đến trẻ em trong việc phát triển ngôn ngữ, sự chú ý, nhận thức, chức năng tư duy và tâm lý. Tiến sĩ tâm lý học Assal Habibi, một giáo sư tại Viện Não Bộ và Sáng Tạo Dornsife thuộc Đại học Nam California, đã thực hiện nghiên cứu về chủ đề này trong vòng bảy năm qua. Ông hợp tác cùng Dàn nhạc Thanh thiếu niên Los Angeles Philharmonic (YOLA), một chương trình học ngoại khóa đưa các em nhỏ thu nhập thấp lại với nhau để học, chơi và biểu diễn âm nhạc.
Nghiên cứu này đã theo dõi kết quả não bộ của 75 trẻ em tham gia vào YOLA. Dữ liệu được công bố từ những năm đầu tiên đã cho thấy rằng những người tham gia YOLA dần phát triển ưu điểm về âm thanh và nhận thức so với thanh thiếu niên không tiếp xúc với âm nhạc.
Sau năm thứ hai của nghiên cứu, các em tham gia YOLA đã thể hiện khả năng nhận biết âm cao, nhịp điệu và tần số của âm thanh tốt hơn, cũng như sự phát triển vượt bậc về mặt thính giác, lộ trình thần kinh kết nối tai trong với các khu vực hội tụ thính giác trong não (Phát triển Thần kinh Học Công nghệ, Tập 21, 2016).
Sau năm thứ ba và thứ tư, các em bắt đầu thể hiện năng lực mạnh mẽ kể cả trong các lĩnh vực không phải về âm nhạc. Điều này bao gồm cả các nhiệm vụ về trí nhớ, cách làm việc và khả năng kiềm chế hành vi. Ngoài ra, các thanh thiếu niên tham gia YOLA cũng thể hiện sự phát triển trong các khu vực não liên quan đến ngôn ngữ và các gói dây thần kinh kết nối hai bán cầu trái và phải của não.
Bằng chứng về sự liên quan giữa âm nhạc và tâm thần
Nghiên cứu cũng đang khám phá xem liệu âm nhạc có thể trở thành một phương pháp điều trị hữu ích cho những người trải qua trầm cảm, lo âu và các vấn đề tâm thần nghiêm trọng hay không.
Từng có một khảo sát về 99 bệnh nhân phẫu thuật thay thế động mạch cơ tim tại Trung Quốc. Nó đã cho thấy rằng: “Những người nhận được nửa giờ điều trị âm nhạc sau ca mổ (thường là nhạc nhẹ, thư giãn) có tỷ lệ tự báo cáo về trầm cảm và lo âu thấp hơn đáng kể so với những người nghỉ ngơi hoặc nhận các kiểm tra y tế truyền thống trong cùng thời gian” (Tạp chí Phẫu thuật tim mạch, Tập 15, Số 1, 2020).
Trong khi đó, một cuộc khảo sát của AARP trên 3.185 người lớn đã phát hiện ra rằng âm nhạc tuy ảnh hưởng nhỏ nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê đến sức khỏe tinh thần, trầm cảm và lo âu của người dùng.
Những người khác đang chú trọng nghiên cứu xem liệu các hỗ trợ về âm nhạc có thể mang lại lợi ích cho những người có các vấn đề tâm thần nghiêm trọng hay không. Tiến sĩ tâm lý học của Đại học Yale, Philip Corlett sẽ sử dụng một khoản Sound Health để thử nghiệm một nghiên cứu. Trong đó những người mắc chứng tâm thần phân liệt tụ họp lại để biểu diễn âm nhạc cho nhau.
Công việc này dựa trên một mô hình mà Corlett đã phát triển về tâm thần phân liệt. Theo ông, trong não bộ của những người khỏe mạnh, khả năng thay đổi và cập nhật quan điểm về bản thân và thực tại là rất quan trọng. Việc tạo ra âm nhạc cùng nhau là một hoạt động hòa mình xã hội một cách tích cực. Thông qua việc này, người tham gia có thể trải nghiệm cảm giác nắm bắt được những điều mới và thấy yên tâm hơn về môi trường xung quanh.
Có hay không sự hỗ trợ của âm nhạc đối với người lớn tuổi?
Âm nhạc đang được các nhà nghiên cứu chú ý về tác động của nó đối với sức khỏe người cao tuổi. Họ đang xem xét cách mà âm nhạc có thể giúp cải thiện khả năng giao tiếp và trí nhớ ở những người mắc bệnh Alzheimer (Tạp chí Bệnh Alzheimer, Tập 64, Số 4, 2018). Và bằng cách nào mà việc hát trong một dàn hợp xướng có thể giảm cảm giác cô đơn và tăng sự quan tâm vào cuộc sống (Các Tạp chí về Lão hóa: Loạt B, Tập 75, Số 3, 2020).
Âm nhạc thậm chí còn có tiềm năng trong việc ngăn chặn chấn thương. Một nghiên cứu của Kerry Devlin đã chỉ ra rằng âm nhạc có thể giúp người lớn tuổi mắc bệnh Parkinson và các rối loạn vận động khác cải thiện bước đi và giảm nguy cơ ngã (Các Báo cáo Hiện tại về Thần kinh Học và Thần kinh, Tập 19, Số 11, 2019).
Những nghiên cứu như thế này làm nổi bật tiềm năng của âm nhạc như một phương pháp can thiệp y tế an toàn và hiệu quả, cũng như sự quan trọng của việc tiến hành thêm nhiều nghiên cứu về loại hình can thiệp âm nhạc nào phù hợp với ai, khi nào và như thế nào.
Nghiên cứu về âm nhạc làm giảm tình trạng mê sảng
Việc quản lý mê sảng trong các đơn vị chăm sóc đặc biệt đang đối mặt với những thách thức lớn, do thiếu các phương pháp điều trị hiệu quả. Trong bối cảnh này, âm nhạc nổi lên như một phương tiện can thiệp phi phẫu thuật đầy hứa hẹn.
Nghiên cứu của Sikandar H. Khan (2020) đã tiến hành một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng để đánh giá tính khả thi của việc sử dụng âm nhạc trong giảm tình trạng mê sảng ở bệnh nhân ICU. Qua việc áp dụng các tiêu chí đặc biệt, bệnh nhân được chọn ngẫu nhiên vào các nhóm khác nhau như: âm nhạc nhịp độ chậm hoặc sách nói. Các phiên nghe âm nhạc kéo dài 1 giờ, được tiến hành hai lần mỗi ngày trong 7 ngày.
Kết quả cho thấy rằng việc cung cấp âm nhạc là khả thi trong các trường hợp chăm sóc đặc biệt. Âm nhạc đã được liên kết với giảm nhịp tim, huyết áp và cortisol, cũng như giảm lo lắng và đau sau phẫu thuật. Những người sử dụng âm nhạc nhịp độ chậm thường cần ít liều thuốc an thần hơn.
Làm cách nào để sử dụng âm nhạc như một công cụ phát triển trí não?
Âm nhạc có thể được áp dụng vào phát triển não bộ thông qua nhiều cách khác nhau:
Học cách chơi nhạc cụ
Chơi một nhạc cụ như piano hoặc guitar là một cách hiệu quả để tăng cường trí nhớ và bảo vệ não khỏi sự lão hóa sớm. Quá trình học và thực hành nhạc cụ đòi hỏi một loạt các nhiệm vụ phức tạp, từ việc đặt ngón tay đúng cách trên phím đàn đến việc đọc nốt nhạc và điều chỉnh kỹ thuật chơi. Những hoạt động này buộc bộ não của bạn phải làm việc chăm chỉ hơn, tạo ra một môi trường kích thích cho việc học và ghi nhớ thông tin.
Khi bạn tiếp tục thực hành và phát triển kỹ năng chơi nhạc cụ, bộ não của bạn sẽ trở nên linh hoạt. Điều này có nghĩa là các kết nối thần kinh giữa các phần của não sẽ được củng cố và tăng cường. Từ đó phản xạ nhanh chóng hơn và có khả năng xử lý thông tin hiệu quả hơn.
Ngoài ra, khi chơi nhạc cùng với một nhóm nhạc như trong một dàn nhạc, bạn sẽ trải qua một môi trường phức tạp. Điều này đòi hỏi bạn phải làm việc trong điều kiện đa dạng và đối mặt với các thách thức như điều chỉnh âm thanh, tương tác với các thành viên khác trong nhóm và theo dõi phần biểu diễn của mình trong một bài hát hoặc một tác phẩm nhạc. Tất cả những hoạt động này đều kích thích não bộ và giúp củng cố kỹ năng xử lý thông tin của nó.
Hợp xướng là một liệu pháp tốt cho tâm lý
Hát nhóm không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe tinh thần và vật lý. Khi bạn tham gia hát cùng một nhóm, cơ thể bạn sẽ trải qua một loạt các phản ứng tích cực, từ sự giảm căng thẳng đến cảm giác hạnh phúc và mãn nguyện.
Khi bạn hát, cơ thể phát ra những rung động âm nhạc, kích thích hệ thống thần kinh và giảm mức độ cortisol - một hormone căng thẳng. Đồng thời, hát cũng kích thích sản xuất endorphin, các hợp chất tự nhiên trong cơ thể giúp giảm đau và tạo ra cảm giác hạnh phúc.
Nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, thay đổi trong giai điệu khi hát cùng một nhóm có thể kích thích sản xuất dopamine - một hợp chất hóa học trong não liên quan đến cảm giác hưng phấn và vui vẻ. Điều này giúp tạo ra một không gian thoải mái và năng động khi bạn tham gia hát cùng bạn bè.
Một lợi ích khác của hát nhóm là khả năng kích thích sự sản xuất kháng thể s-IgA - một loại kháng thể liên quan đến hệ thống miễn dịch của chúng ta. Khi đó cơ thể bạn được củng cố hệ thống miễn dịch và tăng cường khả năng chống lại các vi khuẩn và vi rút gây bệnh.
Ngoài ra, hát cũng giúp giải phóng oxytocin, được biết đến là hormone tình yêu và sự kết nối xã hội. Việc tăng cường sản xuất oxytocin không chỉ tạo ra cảm giác tình thân và gắn kết với nhóm mà còn cải thiện tâm trạng ngay lập tức. Ngay cả khi bạn hát một mình, việc này vẫn có thể tạo ra một lượng nhất định oxytocin, giúp bạn cảm thấy hạnh phúc và thư giãn.
Làm quen với cách đánh trống
Nghiên cứu của Kimberly Sena Moore đã làm sáng tỏ rằng việc đánh trống mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tâm thần, đặc biệt là đối với những người mắc bệnh sa sút trí tuệ hoặc Alzheimer. Âm thanh và nhịp điệu của tiếng trống không chỉ đơn giản là những vui tai mà còn có khả năng tự động kích thích bộ não, góp phần vào việc cải thiện tâm trạng của các cá nhân này.
Một trong những lợi ích lớn nhất của việc đánh trống đối với những người mắc bệnh là khả năng tạo ra sự tương tác xã hội và nâng cao tinh thần. Âm nhạc từ tiếng trống có thể kích thích các phản ứng tự nhiên trong bộ não, giúp người chơi cảm thấy thoải mái và sẵn lòng tham gia vào hoạt động. Việc tham gia vào một buổi đánh trống cùng với người khác cũng tạo ra một không gian xã hội, nơi mà họ có thể giao lưu và tương tác với nhau, điều này có thể giúp cải thiện tâm trạng và tạo ra cảm giác vững chắc trong bản thân.
Ngoài ra, đánh trống cũng mang lại hiểu quả tốt cả cho những người có bộ não khỏe mạnh. Việc tập trung vào nhịp điệu và âm thanh của trống có thể giúp giảm stress và lo âu, tạo ra một không gian thoải mái.Nó giúp kích thích sản xuất endorphin trong cơ thể, làm giảm cảm giác đau và tạo ra cảm giác hạnh phúc và phấn khích.
Như vậy, chúng ta đã vừa cùng nhau tìm hiểu về sự ảnh hưởng của âm nhạc đến sự phát triển của não bộ. Âm nhạc không chỉ là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, mà còn là công cụ hỗ trợ quan trọng trong việc kích thích và phát triển trí não. Hãy để âm nhạc hoà mình vào cuộc sống, để cảm nhận sự thay đổi tích cực mà nó mang lại cho mỗi con người.
Nguồn tham khảo:
Agapaki, M., Pinkerton, E. A., & Papatzikis, E. (2022). Music and neuroscience research for mental health, cognition, and development: Ways forward. Frontiers in Psychology, 13.
Baby music: The soundtrack to your child’s development. (n.d.). UNICEF Parenting.
Burczek, L. (2023, June 1). The Science of Music: How Music Education Enhances Brain Development. A Child’s Song : Music Changes Lives. https://achildssong.org/how-music-education-enhances-brain-development/
DeAngelis, T. (n.d.). Music’s power over our brains. https://www.apa.org.
First evidence that musical training affects brain development in young children. (2006, September 6). ScienceDaily.
Khan, S., Xu, C., Purpura, R., Durrani, S., Lindroth, H., Wang, S., Gao, S., Heiderscheit, A., Chlan, L. L., Boustani, M., & Khan, B. (2020). Decreasing Delirium through Music: a randomized pilot trial. American Journal of Critical Care, 29(2), e31–e38.
Học âm nhạc giúp phát triển não bộ. (2020, June 26). VnExpress.
Âm nhạc có thể thúc đẩy trí não của bạn không? (n.d.). Vinmec.
Comments